میلگرد بستر چیست؟ بررسی انواع میلگرد بستر و ویژگی های هر یک

در اصول ساختمان سازی، حرکت و لغزش در سازه های بتنی ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد. برای کاهش احتمال ایجاد چنین اتفاقی می بایست از میلگرد به اشکال مختلفی در زیر بنا و بین سازه استفاده کرد که در اصطلاح، به آن میلگرد بستر گفته می شود. در این مقاله سعی داریم شما را با انواع میلگرد بستر، کاربرد ها و ویژگی های آن آشنا کنیم.

ساختار میلگرد بستر چیست؟

سازه ای که به این نام معروف شده است در واقع ترکیبی از دو میلگرد ساده یا آجدار با قطر های مختلف به صورت موازی باهم و میلگرد های مورب یا عمودی جوش داده شده می باشد. به دلیل برخورد میلگرد با سطح مرطوب و جلوگیری از زنگ زدن آن در سالهای آینده، حتما می بایست از استیل ضد زنگ (Stainless Steel) برای ساخت این سازه استفاده کرد.

استفاده حد استانداردی از میلگرد بستر به دلیل استحکام سازه برابر زلزله و سیل، در تمامی سازه ها از سال 1392 طبق آیین نامه ملی ایران در کشور الزامی شد.

انواع میلگرد بستر بر اساس شکل

میلگرد بستر اساسا بر دو شکل در بازار موجود است:

میلگرد خرپایی (مورب)

شکل میلگرد خرپایی به این صورت است که بین دو میلگرد موازی با فاصله 5.5، 11 و 15 سانتی متر، مفتول هایی به شکل زیگزاگ قرار گرفته اند. دو میلگرد پایه خرپایی از سایز 4 به بالا و طول 3 متر، به صورت گالوانیزه برای استفاده در دیوار های کامپوزیتی عرضه می شود. نحوه نصب این نوع میلگرد بستر نیز با استفاده از گیره و قلاب است.

میلگرد نردبانی (صاف)

شکل چینش مفتول ها بین دو میلگرد در نوع نردبانی، به صورت موازی و نردبانی است. معمولا از مفتول های آجدار برای ساخت میلگرد نردبانی بستر استفاده می شود. این لایه آجدار در میلگرد بستر کمک می کند تا سازه آهنی در بین ملات و سیمان بهتر جای بگیرد و لغزش نداشته باشد.

انواع روش های اجرای میلگرد بستر در سازه

1. میلگرد بستر افقی

روش اجرای افقی میلگرد بستر بر روی دیوار و یا کف سازه به این صورت است که در ابتدا برای مهار آن با استفاده از قلاب و گیره و با استفاده از دستگاه جوش باید به دیوار متصل شود. بعد از اتصال در فواصل مشخص، باید میلگرد بستر افقی را بین ملات، آجر و سیمان قرار داد. طبق قوانین و برای اطمینان از محکم بودن سازه، می بایست حدود 20 سانتی متر از انتهای میلگرد بستر را با زاویه قائم خم کرد و داخل قلاب و بست قرار داد و سپس روی آن را با لایه ای از ملات سیمان پوشاند.

2. میلگرد بستر عمودی

اجرای میلگرد بستر به صورت عمودی از میان آجر و بلوک دیوار انجام می شود و برای جلوگیری از ایجاد مانع سر راه آرماتور، دیوار را با میلگرد بستر عمودی به سقف متصل نمی کنیم بلکه آن را درون ناودان متصل به سقف مهار می کنیم. در مرحله بعد وظیفه سیمان و ملات ساختمان است که فضای خالی بین آرماتور و تیرچه را پر کند.

ویژگی های میلگرد بستر چیست؟

از جمله ویژگی هایی که میلگرد استفاده شده برای بستر باید داشته باشد عبارتند از:

• شاید بتوان گفت اولین و مهم ترین ویژگی میلگرد بستر، استفاده از جنس فولاد گالوانیزه شده برای تولید آن است. میلگرد بستر به دلیل کاربرد آن، در تماس مستقیم با ملات و رطوبت است که در صورت عدم گالوانیزاسیون، زنگ زدگی و کاهش مقاومت سازه را به دنبال دارد.
• سطح آجدار نیز دومین ویژگی الزام آور برای ساخت میلگرد بستر است. دلیل اینکه باید میلگرد آجدار در بستر استفاده شود، جلوگیری از لغزش و ایجاد قدرت در سازه می باشد.
• مفتول های استفاده شده بین دو میلگرد موازی دارای 4 میلی متر قطر هستند.
• این نوع از میلگرد با روش جوشکاری مقاومتی ساخته می شود.
• میلگرد بستر با فاصله عرض دو میلگرد موازی 5.5، 10 و 15 عرضه می شود.
• برای اجرای میلگرد بستر افقی می بایست از نوع خرپایی و نردبانی استفاده کنید.

فرایند تولید میلگرد بستر چگونه است؟

فرایند ابتدایی تولید میلگرد بستر، همانند میلگرد 10 ساده، با عملیات کاهش قطر میلگرد توسط دستگاه کشش آغاز می شود. سپس همانطور که توضیح داده شد، این میلگرد ها را تحت فرایند گالوانیزه کردن قرار می دهند و در نهایت درون دستگاه تولید میلگرد بستر برای جوشکاری خرپایی یا صاف گذاشته می شود.

نحوه اجرای میلگرد بستر

اجرای میلگرد بستر در بنا دارای 3 مرحله اصلی است که باید به ترتیب و توسط افراد متخصص پیاده سازی شود:

1. تعیین مکان و نصب گیره روی ستون

نصب گیره باید روی ستون های اصلی ساختمان و تقاطع دیوار چینی انجام شود. برای این منظور از کف تا سقف ستون به فواصل معین 40 سانتی متری، جای گیره را در ستون بتنی با استفاده از دریل مخصوص ایجاد کنید. حفره های دریل کاری شده را با رولپلاک پر کرده و بعد از قرار دادن گیره روی آن، پیچ می کنیم.

در مورد سازه های فولادی، گیره ها را با استفاده از فرایند جوشکاری به ستون متصل می کنند.

2. قرار دادن قلاب در گیره

رج بندی دیوار و دیوارکشی باید به نحوی باشد که انتهای هر میلگرد بستر به گیره ای که روی آن قرار داده اید برسد. اگر از روش افقی درج میلگرد بستر در دیوار استفاده می کنید، باید حداقل 20 سانتی متر از انتهای میلگرد بستر را خم کرده و درون بست قرار دهید.

3. پوشش میلگرد بستر و دیوار

در انتها روی میلگرد بستر می بایست حداقل با قطر 1.5 سانتی متر ملات ریخته شود و بهتر است بین رج دیوار و ستون با یونولیت پوشانده شود. بر اساس استاندارد اعلامی باید حداقل یکی در میان از این شگرد برای تقویت استحکام دیوار استفاده کنید.

استاندارد ها و جداول وزنی میلگرد بستر

یکی از مهم ترین نکاتی که باید پیش از خرید میلگرد بستر آن را محاسبه کنید، وزن و مقدار محصول مورد نیاز است. به این منظور از جدول وزنی زیر و روش های محاسبه قدیم و جدید وزن میلگرد بستر می توانید استفاده کنید:

ضوابط اجرای میلگرد بستر

همان طور که اشاره شد، میلگرد بستر نقش مهمی در مقاوم‌سازی دیوارهای غیر باربر و میان‌قابی دارد و اجرای صحیح آن می‌تواند پایداری دیوار را در برابر نیروهای جانبی نظیر زلزله و باد به‌طور چشمگیری افزایش دهد. بر اساس پیوست ششم آیین‌نامه ۲۸۰۰ ایران و استانداردهای بین‌المللی (مانند ASTM A951)، ضوابط اجرای میلگرد بستر به شرح زیر است:

مشخصات فنی میلگرد بستر

• میلگرد بستر باید از دو مفتول طولی موازی به قطر حداقل ۴ میلی‌متر تشکیل شده باشد.
• عرض میلگرد بستر بسته به ضخامت دیوار، معمولاً ۵ یا ۱۱ سانتی‌متر انتخاب می‌شود (حدود ۲ تا ۵ میلی‌متر کمتر از ضخامت دیوار).
• سطح میلگرد باید دارای پوشش گالوانیزه (سرد یا گرم) یا از فولاد ضدزنگ باشد تا در برابر رطوبت و زنگ‌زدگی مقاوم گردد.
• بدنه باید آجدار طراحی شود تا چسبندگی کافی با ملات ایجاد کند.

محل و نحوه قرارگیری

• میلگرد بستر باید در بستر ملات افقی بین رج‌های آجر یا بلوک قرار گیرد.
• موقعیت نصب باید دقیقاً در وسط ضخامت ملات باشد تا پوشش ملات در بالا و پایین به‌طور یکنواخت حفظ شود.
• در دیوارهای دو لایه یا دو جداره، میلگرد بستر می‌تواند به‌عنوان اتصال‌دهنده دو پوسته نیز عمل کند.

فواصل نصب

• بر اساس آیین‌نامه، فاصله عمودی نصب میلگرد بستر باید حدود ۴۰ سانتی‌متر باشد (تقریباً هر ۳ یا ۴ رج دیوارچینی).
• در محل‌های حساس مانند اطراف بازشوها (در و پنجره)، کنج‌ها و محل اتصال دیوار به ستون یا وال‌پست، این فاصله باید کاهش یافته و به حدود ۲۰ سانتی‌متر برسد.
• فاصله افقی (عرضی) میلگرد بستر نیز باید متناسب با ضخامت دیوار، بین ۵٫۵ تا ۱۵ سانتی‌متر تنظیم شود.

هم‌پوشانی و طول اتصال

• میلگردهای بستر باید در امتداد طولی دیوار حداقل ۲۰ سانتی‌متر هم‌پوشانی (Overlap) داشته باشند.
• در صورت امکان، هم‌پوشانی با سیم مفتول گالوانیزه یا گیره فلزی محکم شود تا جابجایی اتفاق نیفتد.

اتصال به وال‌پست و اجزای قائم

• سر میلگرد بستر باید به وال‌پست‌های قائم یا المان‌های فلزی اطراف دیوار متصل شود.
• این اتصال می‌تواند با قلاب ۹۰ درجه، جوش نقطه‌ای یا بست مخصوص انجام شود.
• در وال‌پست‌های کشویی، اتصال باید به‌صورت لغزنده باشد تا تغییر شکل سازه باعث ترک‌خوردگی دیوار نشود.

پوشش ملات

• میلگرد بستر پس از نصب باید توسط ملات به‌طور کامل پوشیده شود.
• حداقل ضخامت ملات روی میلگرد در بالا و پایین باید ۱٫۵ سانتی‌متر باشد.
• برای افزایش دوام و جلوگیری از خوردگی، استفاده از ملات با چسب بتن یا افزودنی‌های مقاوم به رطوبت توصیه می‌شود.

رعایت استانداردهای تولید

• میلگرد بستر باید در کارخانه مطابق با استانداردهای تولید و گالوانیزاسیون ساخته شود.
• کیفیت جوش نقطه‌ای مفتول‌های عرضی به مفتول‌های طولی باید کنترل شود تا مقاومت مکانیکی کافی تضمین گردد.
• محصول نباید دارای زنگ‌زدگی، خراش یا آسیب سطحی باشد.

دسته‌بندی دیوارها در آیین‌نامه ۲۸۰۰

• دیوارهای جدا از سازه (با درز انقطاع): این دیوارها به اسکلت متصل نمی‌شوند و تنها به کمک میلگرد بستر و وال‌پست مهار می‌شوند. هدف، جلوگیری از ریزش و ترک در اثر نیروهای جانبی است.
• دیوارهای متصل به سازه (میان‌قابی): این دیوارها در ساختمان‌های حداکثر ۴ طبقه مجاز هستند و در سختی جانبی ساختمان مشارکت می‌کنند. در این حالت میلگرد بستر باید دقیق‌تر اجرا شود تا علاوه بر یکپارچگی دیوار، در عملکرد لرزه‌ای کل سازه نیز مؤثر باشد.

کنترل کیفیت و بازرسی

• کنترل شود که میلگرد دقیقاً در وسط ملات افقی قرار گرفته باشد.
• هم‌پوشانی و اتصالات به‌طور کامل رعایت شود.
• پوشش ملات کافی (حداقل ۱٫۵ سانتی‌متر) وجود داشته باشد.
• میلگرد بستر دارای زنگ‌زدگی یا آلودگی سطحی نباشد.
• فواصل نصب طبق نقشه و آیین‌نامه کنترل گردد.

روش محاسباتی وزن میلگرد بستر به روش قدیم:

وزن میلگرد مورد نیاز: شعاع (میلی متر) به توان 2 * 3.14 * طول (میلی متر) *7.8 تقسیم بر 1000

روش محاسباتی وزن میلگرد بستر به روش جدید:

وزن میلگرد مورد نیاز: سایز میلگرد به توان 2 تقسیم بر 162

اما بر اساس بخش هشتم مقررات ملی ساختمان، مجموع سطح مقطع میلگرد های مورد نیاز باید برابر با ۰٫۰۰۰۳ سطح مقطع موثر دیوار باشد.

به صورت عملی و تجویزی نیز توصیه می شود به ازای هر 40 سانتی متر دیوار، یک ردیف از میلگرد بستر استفاده شود.

مزایای استفاده از میلگرد بستر

• تقویت بنا و جلوگیری از ریزش دیوار بر اثر لرزش ها
• کمک به اتصال دیوار ها به هم
• مقرون به صرفه در مقابل سایر تجهیزات مقاوم سازی
• بدون نیاز به دوغاب ریزی
• افزایش مقاومت برشی داخل دیوار
• افزایش مقاومت خمشی دیوار
• امکان نصب به صورت افقی و عمودی در دیوار
• امکان بازسازی سازه یا دیوار
• جلوگیری از شکست آرک سازه
• افزایش میزان همبستگی دیوار

معایب میلگرد بستر

از جمله معایبی که شاید بتوان برای اجرای میلگرد بستر برشمرد، می توان به محاسبات ویژه و مهندسی دقیق برای خرید و اجرای صحیح آن، توجه به استاندارد ها و ضخامت میلگرد اشاره کرد. عدم رعایت دقیق نکات خرید و نصب این سازه باعث بروز مشکلات جدی در ساختمان سازی خواهد شد.

علاوه بر این بهتر است بدانیم میلگرد بستر مانع ایجاد ترک های انقباضی نمی شود اما باعث کاهش سرعت رشد ترک ها در دیوار می شود.

بهترین متریال برای ساخت میلگرد بستر

همانطور که ذکر شد، درگیری زیاد این نوع میلگرد با رطوبت ملات ساختمان و بتن، باعث شده است که در ساخت میلگرد بستر از روکش گالوانیزه گرم استفاده شود. از جمله متریالی که برای ساخت میلگرد بستر در شرایط حدود 75 درصد رطوبت استفاده می شود عبارتند از:

• گالوانیزه گرم
• روکش اپوکسی
• استینلس استیل 304 یا 316

کارخانجات تولید میلگرد بستر در ایران

از جمله تولید کنندگان مطرح کشور در زمینه میلگرد بستر می توان به کارخانجات زیر اشاره کرد:

• آوین صنعت اراک: تاسیس از سال 1395 و بصورت تخصصی تولید میلگرد و آرماتور بستر
• فراسازان آویژه: تاسیس از سال 1389 و تولیدات در راستای استحکام سازه مانند میلگرد بستر، گیره و …
• فایف اصفهان (منطقه صنعتی اشترجان): تاسیس از سال 1370 و تولیدات تخصصی میلگرد بستر
• فولاد داتیس سپاهان: سابقه 30 ساله در زمینه سازه های فولادی مانند نبشی، ناودانی، پروفیل و …
• رفیع سازه: تاسیس از سال 1390 و تنها تولید کننده میلگرد بستر با دستگاه تمام اتومات در کشور (طبق گفته وبسایت این شرکت)
• و …

تفاوت میلگرد بستر با وال پست

وال پست که به صورت چهارچوب فولادی ساخته و برای ایجاد و افزایش استحکام در طبقات ساختمان مورد استفاده قرار می گیرد اغلب با میلگرد بستر اشتباه گرفته می شود. معمولا ساخت وال پست با نبشی و میلگرد انجام می شود و به دو صورت افقی و عمودی مورد استفاده قرار می گیرد.

با وجود این که هم وال پست و هم میلگرد بستر برای یک منظور (استحکام ساختمان در برابر لرزه و فشار) مورد استفاده قرار می گیرند، اما تفاوت هایی نیز باهم دارند که در ادامه به برخی از مهم ترین تفاوت های این دو میپردازیم:

1. شکل و نحوه ساخت وال پست با میلگرد بستر متفاوت است و برای ساخت آن از پروفیل، ناودانی، سپری و … استفاده می شود.
2. وال پست به دلیل شکل ساخت، توان بیشتری برای مقابله با تنش های وارده دارد.
3. اجرای وال پست نیاز به تخصص و جوشکار ماهر دارد.
4. از طرفی اجرای میلگرد بستر آسان تر، سریعتر و مقرون به صرفه تر است.

برای کسب اطلاعات بیشتر به مقاله تفاوت وال پست و میلگرد بستر مراجعه کنید.

خرید میلگرد بستر از آهنیتو

آهنیتو با بیش از 10 سابقه فعالیت در زمینه انواع توری و صنایع مفتولی، اقدام به عرضه میلگرد بستر با بالاترین کیفیت از معروف ترین کارخانجات تولیدی کرده است. برای مشاهده مشخصات، قیمت و خرید میلگرد بستر به صفحه این محصول مراجعه کنید.